Λειτουργικά τρόφιμα: πανάκεια ή μύθος;

15 Νοέ

Αναρτήθηκε 15:37h στα Uncategorized, Νέα by Marietta

Share on:

Η έννοια των “λειτουργικών” τροφίμων (functional foods) υπήρχε εδώ και αρκετό καιρό, αλλά η Ιαπωνία ήταν η πρώτη χώρα που τα αναγνώρισε και ρύθμισε την κατάταξη τους ως ξεχωριστή κατηγορία τροφίμων στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σύμφωνα με ένα άρθρο στο British Medical Association Journal*. Αν και δεν υπάρχει ακόμη καθολικός ορισμός, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών τα αναφέρει ως «τρόφιμα που παρέχουν όφελος για την υγεία πέρα από τη βασική διατροφή, επιδεικνύοντας και συγκεκριμένα ιατρικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης και θεραπείας ασθενειών».

Τι είναι τα λειτουργικά τρόφιμα; – Μπορεί να είναι σχεδόν οτιδήποτε. Το Ινστιτούτο Τεχνολόγων Τροφίμων (IFT) εξηγεί ότι τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα όσπρια και τα θαλασσινά θεωρούνται συχνά λειτουργικά τρόφιμα. Ωστόσο μία άλλη άποψη αναφέρει ότι «λειτουργικά είναι τα νέα τρόφιμα που έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε να περιέχουν ουσίες ή ζωντανούς μικροοργανισμούς που έχουν πιθανή αξία στην ενίσχυση της υγείας ή της πρόληψης ασθενειών, σε ποσότητες που είναι ασφαλείς και αρκετά υψηλές για να επιτευχθεί το επιδιωκόμενο όφελος. Τα πρόσθετα συστατικά μπορεί να περιλαμβάνουν θρεπτικές ουσίες, διαιτητικές ίνες, φυτοχημικά, άλλες ουσίες ή προβιοτικά»^[4](Norman J. Temple, Frontiers, Nutrition, Σεπτέμβριος 2022).

Επιπλέον, οι επιστήμονες τροφίμων έχουν αναπτύξει, εμπλουτισμένες ή ενισχυμένες τροφές, όπως χυμό πορτοκαλιού πλούσιο σε ασβέστιο, γάλα εμπλουτισμένο με βιταμίνη D και δημητριακά με πρόσθετες φυτικές ίνες που θεωρούνται επίσης λειτουργικά τρόφιμα. Όλο και περισσότερο, ωστόσο, τα λειτουργικά τρόφιμα ορίζονται ως συμβατικά τρόφιμα στα οποία οι κατασκευαστές έχουν προσθέσει μια ένωση (γνωστή ως θρεπτική ουσία, σύμφωνα με άρθρο του 2017 στο British Journal of Clinical Pharmacology) που έχει σκοπό να προσφέρει πρόσθετο όφελος για την υγεία στο άτομο που το τρώει ή το πίνει, σύμφωνα με το IFT.

Σε μία σύγχρονη μελέτη^[1] η οποία διεξήχθη από Έλληνες επιστήμονες σε 338 υγιείς ενήλικες, διερευνήθηκε η σχέση μεταξύ των φυσικών λειτουργικών τροφίμων (δηλαδή τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα) της Μεσογειακής Διατροφής και του Μεσογειακού Τρόπου Ζωής, η οποία έδειξε ότι η κατανάλωση φυσικών λειτουργικών τροφίμων που καλλιεργούνται και παράγονται στην περιοχή της Μεσογείου ασκεί θετική επίδραση στην ποιότητα του ύπνου και στη διατήρηση ενός υγιούς βάρους και θα μπορούσε να είναι ένας φυσικός, υγιής και βιώσιμος τρόπος ενίσχυσης της σωματικής και ψυχικής υγείας.

Άσκηση και Λειτουργικά τρόφιμα. Στη μελέτη του Πανεπιστημίου του Κιότο^[2] αναφέρεται ότι στην αθλητική αγορά, μία ποικιλία από λειτουργικά τρόφιμα είναι διαθέσιμα όμως κάποια από αυτά τα τρόφιμα δεν έχουν επιδείξει με σαφήνεια κάποια αποτελέσματα, ενώ άλλα έχουν διαφημιστεί με ακατάλληλους και υπερβάλλοντες ισχυρισμούς, έτσι οι καταναλωτές συχνά βρίσκονται σε σύγχυση. Είναι λογικό εξαιτίας ενός κοινωνικού background που περιλαμβάνει αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, με έναν γηράσκοντα πληθυσμό και αυξημένα ιατρικά έξοδα, οι άνθρωποι να δείχνουν ένα μεγάλο ενδιαφέρον για την υγεία και να προσδοκούν περίπλοκες και ποικίλες δράσεις από τα τρόφιμα. Τα πρόσφατα χρόνια διάφοροι διατροφικοί παράγοντες που εκπληρώνουν τέτοιες απαιτήσεις έχουν αξιολογηθεί επιστημονικά για να καθορίσουν αν υπάρχουν αποτελέσματα στον ανθρώπινο οργανισμό όπως η πρόληψη κατά ορισμένων ασθενειών.

Μερικά από τα συστατικά των τροφών που περιγράφονται στη μελέτη του Κιότο επιδέχονται περαιτέρω έρευνας επειδή οι απόψεις σε διάφορες εκθέσεις/αναφορές διίστανται σχετικά με την αποτελεσματικότητα τους. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα των συστατικών μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το φύλο των αθλούμενων που καταναλώνουν τις τροφές και με τον τρόπο και τον χρόνο που αυτές καταναλώνονται, έτσι χρειάζονται περαιτέρω μελέτες και αξιολόγηση ώστε να γίνουν κατανοητές οι σωματικές αλλαγές που προκαλεί η εξάσκηση, με την υποστήριξη σαφών επιστημονικών στοιχείων.

Πόσο αποτελεσματικά είναι; Τελικά, τα λειτουργικά τρόφιμα εκπληρώνουν τις υποσχέσεις τους για την υγεία; Προσφέρουν πράγματι πλεονεκτήματα σε σχέση με μια πολυβιταμίνη ή ένα συμπλήρωμα που τα κάνει να αξίζουν τη συνήθως υψηλότερη τιμή που έχουν; Αυτές οι τροφές θα μπορούσαν να φέρουν πολύτιμες προσθήκες στη διατροφή μας και ενδεχομένως να παίξουν ρόλο στην πρόληψη ασθενειών^[3]. Για παράδειγμα, η κατανάλωση 2 έως 3 γραμμαρίων την ημέρα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων από πηγές τροφίμων συνδέθηκε με αξιοσημείωτες μειώσεις της αρτηριακής πίεσης, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2022 στο Journal of the American Heart Association. Τα περισσότερα φαρμακευτικά μανιτάρια, όπως το reishi, δεν είναι από αυτά που τρώνε συνήθως οι περισσότεροι, επομένως μια λειτουργική τροφή ή ένα ρόφημα που τα περιέχει μπορεί να επιτρέψει να αποκομίσουμε τα οφέλη που παρέχουν, όπως η προαγωγή της υγείας του ανοσοποιητικού, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Pharmacology τον Φεβρουάριο του 2021.

Μερικά από τα πιο δημοφιλή λειτουργικά τρόφιμα^[5]:

Βρώσιμα έλαια ή μαγειρικά έλαια πολλαπλών πηγών όπως λάδι από πίτουρο ρυζιού, το οποίο είναι εγγενώς υψηλό σε αντιοξειδωτική ορυζανόλη και είναι εμπλουτισμένο με βιταμίνη Α και D για βελτίωση της υγείας της καρδιάς, τη διατήρηση ενός υγιούς επιπέδου χοληστερόλης και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού.
Δημητριακά ολικής αλέσεως. Η βρώμη, το κριθάρι, το φαγόπυρο και το καστανό ρύζι περιέχουν φλαβονοειδή, σαπωνίνες, λιγνάνες, ανθεκτικό άμυλο**, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Ε, σελήνιο, μαγγάνιο, διαιτητικές ίνες και πρωτεΐνες. Αυτά δυνητικά ωφελούν διάφορα όργανα, όπως την καρδιά, αλλά και την συνολική υγεία.
Γάλα/γαλακτοκομικά που έχουν υποστεί ζύμωση. Το γιαούρτι ή το κεφίρ περιέχουν βιοενεργά πεπτίδια, προβιοτικά, ασβέστιο και πρωτεΐνη, τα οποία βοηθούν στην υποστήριξη της υγείας του εντέρου, του ανοσοποιητικού, του καρδιαγγειακού και του μεταβολισμού.
Τα καρύδια είναι πλούσια σε ελλαγιταννίνες, φαινολικά οξέα, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, φυτοστερόλες, μελατονίνη, βιταμίνη Ε, χαλκό, μαγγάνιο και μαγνήσιο, τα οποία υποστηρίζουν την υγεία του καρδιαγγειακού και του εγκεφάλου, και τη γενική υγεία.
Σολομός και άλλα λιπαρά ψάρια όπως η σαρδέλα, το σκουμπρί και ο μπακαλιάρος είναι επίσης πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, τα οποία υποστηρίζουν την υγεία των ματιών, του εγκεφάλου και του καρδιαγγειακού συστήματος.

Τι υποστηρίζουν οι ειδικοί – Οι περισσότεροι ειδικοί στον κλάδο της υγείας υποστηρίζουν ότι ενώ τα λειτουργικά τρόφιμα μπορεί να είναι απαραίτητα σε μια ισορροπημένη διατροφή, ωστόσο δεν είναι πανάκεια – δηλαδή φάρμακο που θεραπεύει όλες τις αρρώστιες – και επίσης δεν αντισταθμίζουν τις κακές διατροφικές συνήθειες ή τις υπάρχουσες συνθήκες υγείας. Εντωμεταξύ, ορισμένα λειτουργικά τρόφιμα πωλούνται σε υψηλότερες τιμές (30 έως 500% υψηλότερες από τα συγκρίσιμα συμβατικά τρόφιμα)^[6] και έχουν μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους από τα συμβατικά τρόφιμα. Έτσι, αυτές οι υψηλές τιμές πιθανόν να λειτουργήσουν ως σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη της αγοράς λειτουργικών τροφίμων τα επόμενα χρόνια.

ΠΗΓΕΣ

· [1] https://www.mdpi.com/2076-3417/13/7/4076

· [2] https://www.researchgate.net/publication/7032897_Exercise_and_Functional_Foods

· [3] https://www.everydayhealth.com/diet–nutrition/can–functional–foods–help–keep–you–healthy–or–are–they–just–hype/