27 Ιαν
Σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες η διάρκεια της ζωής των ανθρώπων αυξάνεται και πλησιάζει τα 80 έτη. Ωστόσο αμφισβητείται το πόσο υγιής μπορεί να είναι αυτή η ζωή. Είναι γνωστό ότι με την άσκηση βελτιώνεται η υγεία και μετριάζεται ο κοινωνικοοικονομικός αντίκτυπος της γήρανσης ενός πληθυσμού. Επειδή ένας πολύ γνωστός μοριακός δείκτης της γήρανσης είναι τα τελομερή, αρκετές μελέτες έχουν επικεντρωθεί στο εάν η σωματική άσκηση επηρεάζει την υγεία και τη γήρανση μέσω της βιολογίας των τελομερών.
Τα τελομερή είναι ειδικοί προστατευτικοί σχηματισμοί που “σφραγίζουν” τις δυο άκρες των χρωμοσωμάτων για να προστατεύσουν το DNA από τη φθορά και τις βλάβες. Αυτό συμβαίνει επειδή, ως φυσιολογική διαδικασία, ένα μικρό μέρος των τελομερών DNA χάνεται κατά τη διαίρεση των κυττάρων. Το μήκος των τελομερών είναι δείκτης βιολογικής γήρανσης και μειώνεται κατά την κυτταρική διαίρεση. Το μικρό μήκος τους αναφέρεται σε καταστάσεις που σχετίζονται με την ηλικία όπως είναι ορισμένες ασθένειες (καρκίνος, άνοια, οστεοπόρωση) και με το προσδόκιμο ζωής. Οι πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η σωματική άσκηση αναστέλλει το ρυθμό μείωσης του μήκους των τελομερών, κάτι που συνεπάγεται περισσότερα χρόνια ζωής με καλύτερη υγεία.
Το πόσο μπορούμε να μειώσουμε την καθιστική ζωή φαίνεται να έχει θετική επίδραση στη διατήρηση και την αύξηση του μήκους των τελομερών. Αν και η κατανόηση των μοριακών μηχανισμών που προκαλούνται από την άσκηση παραμένει μια πρόκληση, φαίνεται ότι το επίπεδο φυσικής κατάστασης που διατηρούμε τώρα, έχει πιο σημαντικό αντίκτυπο από το πόσο είχαμε ασκηθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Μία δεκαετής έρευνα (2011-2021) περιλαμβάνει μελέτες που αφορούν δοκιμές σε ανθρώπους και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο τύπος και η διάρκεια της σωματικής άσκησης, και ιδιαίτερα της αερόβιας, για περισσότερους από 6 μήνες, με παράλληλη αλλαγή προς έναν υγιεινό τρόπο ζωής είναι ευεργετική για την αύξηση του μήκους των τελομερών, που έχει ως αποτέλεσμα χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, ενώ μια μείωση στο μήκος των τελομερών είχε ως αποτέλεσμα υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας. Σε μια μελέτη στην οποία συμμετείχαν αφενός ηλικιωμένα άτομα και αφετέρου άτομα που έκαναν καθιστική ζωή καθώς και υπέρβαρα άτομα, αναφέρθηκε σημαντική επιμήκυνση των τελομερών τους όταν μειώθηκε ο χρόνος της καθιστικής τους ζωής.
Μειωμένος ρυθμός στη φθορά των τελομερών έχει παρατηρηθεί σε αθλητές αντοχής. Σε δοκιμές που έγιναν επίσης σε μεσήλικες διδύμους, βρέθηκε ότι η αυξημένη σωματική δραστηριότητα οδήγησε σε μακρύτερα τελομερή των αθλούμενων σε σύγκριση με τα τελομερή των μη δραστήριων αδελφών τους.
Σε μία ενδιαφέρουσα διερευνητική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Portfolio*, επισημάνθηκε ότι η τακτική συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα άσκησης καλά δομημένo (τύπος, συχνότητα, ένταση) που εποπτευόταν από ειδικούς για να διασφαλιστεί η σωστή εκτέλεση της άσκησης από κάθε συμμετέχοντα, αποδεικνύει ότι μπορεί να ρυθμίσει το μήκος των τελομερών τόσο στα άτομα της ομάδας ελέγχου όσο και στα άτομα της ομάδας με διαβήτη Τύπου 2 και να μειώσει την ευαισθησία των διαβητικών ασθενών στη βλάβη του γονιδιωματικού DNA.
Σε μία πρόσφατη μελέτη (2022) αναφέρθηκε ότι το τζόκινγκ και το τρέξιμο είναι προγνωστικό για μακρύτερα τελομερή σε ενήλικες, αλλά μόνο για τους υπέρβαρους, όχι για εκείνους με φυσιολογικό βάρος ή για όσους πάσχουν από παχυσαρκία. Κάποιες άλλες μελέτες συνέκριναν την επίδραση διαφορετικών τρόπων άσκησης (π.χ. προπόνηση με αντίσταση, προπόνηση αντοχής και διαλειμματική προπόνηση) στην επιμήκυνση των τελομερών. Αν και η προπόνηση με αντίσταση στοχεύει στην αύξηση της μυϊκής μάζας, συστήνεται επίσης αυτή η εξάσκηση για τη διατήρηση των σκελετικών μυών που επίσης βοηθάει στην καθυστέρηση της φθοράς των τελομερών και στην επιβράδυνση της βιολογικής γήρανσης.
Η ένταση της προπόνησης είναι ένας κρίσιμος παράγοντας στο πλαίσιο της βιολογίας των τελομερών κατά της γήρανσης. Ωστόσο, οι μελέτες συνολικά παρουσιάζουν ασυνεπή ευρήματα σχετικά με το εάν η μέτρια ή η πολύ έντονη άσκηση έχει ευεργετική επίδραση πάνω τους. Ενώ η πλειονότητα των μελετών που συμπεριλήφθηκαν τονίζουν τα θετικά αποτελέσματα της σωματικής δραστηριότητας στη δυναμική των τελομερών, δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με τον πιο ωφέλιμο τύπο άσκησης και τον πιο ωφέλιμο τρόπο προπόνησης (ένταση, διάρκεια και συχνότητα).
Άλλες συστηματικές ανασκοπήσεις επιβεβαίωσαν το γεγονός ότι το μήκος των τελομερών ήταν μεγαλύτερο σε δραστήρια άτομα από ό,τι σε αδρανή, ανεξάρτητα από την ένταση της άσκησης που εκτελούσαν. Επιπλέον, σε μια μελέτη που ασχολήθηκε με την διερεύνηση της θνησιμότητας παρατηρώντας το μήκος των τελομερών, ανέφερε ότι στα άτομα που ακολουθούσαν ένα τακτικό προπονητικό πρόγραμμα μέσα σε διάστημα πέντε ετών, αυξήθηκε το μήκος των τελομερών τους με αποτέλεσμα να μειωθεί το προβλεπόμενο ποσοστό πιθανότητας θανάτου.
Επειδή η βιολογία των τελομερών είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, φαίνεται ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για τον προσδιορισμό της επίδρασης των διαφόρων παραγόντων στο μήκος των τελομερών όπως είναι, για παράδειγμα, το φύλο, το μεγάλο εύρος ηλικιών, οι διάφοροι τύποι ασθενειών ή το επίπεδο της φυσικής κατάστασης των συμμετεχόντων, καθώς και τα χαρακτηριστικά του τρόπου προπόνησης, το είδος της άσκησης και οι διαφορετικές εντάσεις της. Η ανάλυση, η ταξινόμηση και η σύγκριση όλων αυτών των δεδομένων θα βοηθήσει ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερη ομοιογένεια στις έρευνες και να εξαχθούν περισσότερα συμπεράσματα σχετικά με την επίδραση της σωματικής άσκησης στη δυναμική των τελομερών κατά της γήρανσης.
ΠΗΓΕΣ:
·https://sportsmedicine-open.springeropen.com/articles/10.1186/s40798-022-00503-1
·https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8879766/#:~:text=Exercise%20has%20a%20beneficial%20effect,the%20decline%20in%20telomere%20length.
·https://digitalcommons.wku.edu/ijesab/vol14/iss2/17/
·*”Regular exercise participation improves genomic stability in diabetic patients: an exploratory study to analyze telomere length and DNA damage” – https://www.nature.com/articles/s41598-017-04448-4 – Department of Movement, Human and Health Sciences, University of Rome “Foro Italico”, Rome, Italy – Ivan Dimauro, Monica Pittaluga, Fiorenza Magi, Cristina Fantini & Daniela Caporossi – Department of Science, University Roma Tre, Rome, Italy – Antonella Sgura Department of Neuroscience, Imaging and Clinical Sciences, Interuniversity Institute of Myology (IIM), University “G d’Annunzio”, Chieti, Italy – Rosa Mancinelli & Stefania Fulle Department of Geriatrics, Gerontology and Physiatry, University Hospital Agostino Gemelli, Catholic University of the Sacred Heart, Rome, Italy
Δέσποινα Ιωαννίδου
Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης
(Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
