04 Αυγ
Η λέξη «πλαστική» περιγράφει τη νευροπλαστικότητα. Δεν αναφέρεται σε ταπεράκια και πλαστικά κουταλάκια, αλλά στον τρόπο με τον οποίο αλλάζει ο εγκέφαλός μας. Η πλαστικότητα του εγκεφάλου θεωρείται το νευρολογικό υπόβαθρο της μάθησης. Μας δίνει τη δυνατότητα να αλλάζουμε τον εαυτό μας και να “κτίζουμε” νέες συνήθειες.
Κάθε φορά που μαθαίνουμε κάτι νέο, οι συνδέσεις (συνάψεις) μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου μας αλλάζουν. Έτσι μπορούμε να μάθουμε οτιδήποτε. Καθώς επαναλαμβάνουμε μια δεξιότητα που έχουμε μάθει, όπως συμβαίνει και με την εκτέλεση των ασκήσεων, οι συνδέσεις μεταξύ αυτών των ομάδων νευρώνων γίνονται όλο και ισχυρότερες. Είναι η εγγενής ικανότητα του εγκεφάλου μας να κάνει τέτοιες προσαρμογές
Πώς επιδρά η σωματική άσκηση στον εγκέφαλο; Η άσκηση επιταχύνει τη δημιουργία νέων κυττάρων στον ιππόκαμπο, περιοχή του εγκεφάλου που είναι ζωτικής σημασίας για την αποθήκευση της μνήμης. Η καθημερινή σωματική άσκηση αυξάνει επίσης τον όγκο του μετωπιαίου φλοιού, μιας άλλης περιοχής που σχετίζεται με τη ρύθμιση της διάθεσης. Αυτές οι αλλαγές είναι ισχυρές και μόνιμες – ανεξάρτητα από την ηλικία. Μελέτες που εξετάζουν την άσκηση και τη νευροβιολογία διαπίστωσαν ότι οι ενήλικες οποιασδήποτε ηλικίας μπορούν να αποκομίσουν οφέλη για τη λειτουργία του εγκεφάλου τους μέσω της σωματικής δραστηριότητας.
Η σωματική δραστηριότητα βοηθά επίσης και την αμυγδαλή – βασικό κέντρο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση του φόβου. Οι διαταραχές της αμυγδαλής συμπίπτουν με αυξημένα συναισθήματα αγωνίας και άγχους.
Η άσκηση αλλάζει επίσης τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας παράγει και χρησιμοποιεί νευροδιαβιβαστές. Αυτές οι “πλαστικές” αλλαγές στις λειτουργικές περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζουν τις οδούς της ντοπαμίνης (χημική ουσία ευχαρίστησης, που σχετίζεται με τη μάθηση και την ευφορία) και της σεροτονίνης (χημική ουσία που σχετίζεται με συναισθήματα ευεξίας και μνήμης). Καθώς ο εγκέφαλός μας παράγει περισσότερες από αυτές τις κρίσιμες χημικές ουσίες, τα συναισθήματα ευεξίας και ικανοποίησης αυξάνονται. Ο εγκέφαλός μας υφίσταται γρήγορες, μόνιμες αλλαγές και αυξάνεται η ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε οξείς στρεσογόνους παράγοντες.
Τι ρόλο παίζει η ηλικία; Η σωματική δραστηριότητα στην πραγματικότητα “ξανανιώνει” ορισμένα μέρη του εγκεφάλου των ηλικιωμένων. Οι εγκέφαλοι φαίνονται “νεότεροι” σε άτομα που ασκούνται. Το τμήμα του εγκεφάλου μας που είναι υπεύθυνο για τη μακροπρόθεσμη μνήμη (ο ιππόκαμπος) μπορεί ακόμη και να φαίνεται έως και 65 χρόνια νεότερο με την καθημερινή άσκηση σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Τι λένε οι μελέτες και οι έρευνες; Σύμφωνα με μια μελέτη στο Ινστιτούτο Μνήμης του UC Irvine για Νευρολογικές Διαταραχές (UCI MIND) οι ενήλικες 73 έως 85 ετών που ασκούνταν σε τακτική βάση είχαν ιππόκαμπο παρόμοιο με νεαρούς, υγιείς εγκεφάλους ηλικίας μόλις 20 έως 59 ετών. Αυτή η επίδραση στον ιππόκαμπο θα μπορούσε εύλογα να θεωρηθεί ότι επεκτείνεται και στη διατήρηση του εγκεφαλικού ιστού που ελέγχει τη διάθεση. Στην ουσία, αυτή η ανακάλυψη θέτει ένα πρωτοποριακό θεμέλιο: διαμορφώνει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε το πώς μπορούμε να αποκομίσουμε τα οφέλη που ενισχύουν τη διάθεση και τη μνήμη μέσω της άσκησης μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής μας.
Οι μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και μικρές ποσότητες άσκησης επιδρούν στο μυαλό μας. Μάλιστα διαπίστωσαν ότι σύντομες περίοδοι μέτριας αερόβιας άσκησης βελτίωσαν τις ικανότητες λήψης αποφάσεων και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτό οφειλόταν στην αυξημένη ροή αίματος στον μετωπιαίο φλοιό. Επίσης αυτές οι περίοδοι συσχετίστηκαν με μειωμένη κατάθλιψη, θυμό και σύγχυση.
Πρόσφατες κλινικές μελέτες έχουν βρει ότι η άσκηση μπορεί να έχει άμεσες – και διαρκείς – επιπτώσεις στον εγκέφαλό μας, για τον λόγο αυτόν οι νευροεπιστήμονες σήμερα σχεδιάζουν ένα προπονητικό πρόγραμμα εξάσκησης προσαρμοσμένο στα συγκεκριμένα επίπεδα δραστηριότητας των ανθρώπων και την ηλικιακή τους ομάδα.
Τι είδους άσκηση ωφελεί τη λειτουργία του εγκεφάλου; Προκλινικές μελέτες σε ανθρώπους δείχνουν ότι ενώ οι μέτριες έως έντονες περίοδοι αερόβιας δραστηριότητας μπορούν να αποφέρουν σημαντικά γνωστικά οφέλη, η άσκηση μέχρι εξάντλησης αυξάνει τον πόνο και το άγχος και η ελάχιστη άσκηση δεν προσφέρει κανένα όφελος. Eυρήματα από άλλες μελέτες, επιβεβαιώνουν ότι οι ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης, όπως η προπόνηση με αντίσταση, μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη λειτουργία του εγκεφάλου (FitBrain Program at Pacific Neuroscience Institute in Santa Monica, CA, USA). Η συνέπεια είναι επίσης το κλειδί. Ένα σταθερό και βιώσιμο πρόγραμμα σωματικής άσκησης με ακριβή διάρκεια και ένταση στη ρουτίνα της εξάσκησής μας είναι κρίσιμο. Ο εγκέφαλός μας υφίσταται σημαντικές μοριακές και δομικές αλλαγές ως αποτέλεσμα της προπονητικής μας ρουτίνας. Αυτές οι νευροβιολογικές εξελίξεις σηματοδοτούν το νεότερο σύνορο για τη θεραπεία της κατάθλιψης, του άγχους και του στρες.
Η πλαστικότητα είναι μια μοναδική ποιότητα του νευρικού μας συστήματος. Το εξαιρετικό σημείο είναι ότι όλοι οι εγκέφαλοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, διαθέτουν την ικανότητα να είναι “πλαστικοί”. Στην πραγματικότητα ασχολούμαστε με τη νευροπλαστικότητα αυτή τη στιγμή διαβάζοντας αυτό ακριβώς το άρθρο!
ΠΗΓΕΣ
- https://www.injurymap.com/articles/exercise-your-way-to-a-better-brain
- https://healthaction.gr/blog/neuroplasticity-b86.html
Δέσποινα Ιωαννίδου
Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης
(Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
