16 Αυγ
Ποιοι σημαντικοί παράγοντες επηρεάζουν το βάρος μας όταν αυτό δεν μειώνεται παρά τις δίαιτες και τη γυμναστική;
Η σωματική άσκηση και η δίαιτα είναι γνωστές και αποτελεσματικές μέθοδοι για να χάσουμε λίπος και να βελτιώσουμε την καρδιαγγειακή υγεία μας. Ωστόσο, τα άτομα συχνά αντιδρούν διαφορετικά στο ίδιο πρόγραμμα άσκησης ή στο ίδιο διατροφικό πρότυπο. Ενώ συγκεκριμένα άτομα μπορεί να υποστούν σημαντική απώλεια λίπους, άλλα μπορεί να παρατηρήσουν μόνο περιορισμένα αποτελέσματα.
Αυτή η διαφορετικότητα μεταξύ ατόμων στη διαχείριση του βάρους και στις αλλαγές στη σύσταση του σώματος που προκαλούνται από την εξάσκηση και τις δίαιτες οδήγησαν τους επιστήμονες να διερευνήσουν τους γενετικούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην ανταπόκριση του οργανισμού μας σε αυτές τις τακτικές. Μία συστηματική ανασκόπηση της υπάρχουσας επιστημονικής βιβλιογραφίας διεξήχθη με στόχο να εντοπιστούν οι γενετικοί δείκτες που σχετίζονται με την απώλεια λίπους που προκύπτει από τη διατροφή ή την άσκηση. Σε αυτή την ανασκόπηση συμπεριλήφθηκαν 48 έρευνες σε ένα χρονικό πλαίσιο από το 1997 έως 2023 με προγράμματα και γενετικούς ελέγχους που αφορούσαν 12.434 συμμετέχοντες. Η διάρκεια των προγραμμάτων κυμαινόταν από τέσσερις εβδομάδες έως δύο χρόνια.
Απώλεια βάρους και απώλεια λίπους – Η απώλεια βάρους περιλαμβάνει παράγοντες όπως ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), το σωματικό βάρος, η περίμετρος της μέσης και δεδομένα για την απόλυτη μάζα λίπους και το ποσοστό μάζας λίπους. Από την άλλη πλευρά, η απώλεια λίπους περιλαμβάνει σαφή δεδομένα που σχετίζονται με την απόλυτη λιπώδη μάζα και το ποσοστό μάζας λίπους, μαζί με μετρήσεις σε διαφορετικές περιοχές του σώματος, σε ολόκληρο το σώμα και περιλαμβάνοντας επίσης το σπλαχνικό λίπος.
Η απώλεια βάρους και λίπους, προκαλεί μια διάχυτη ανησυχία, καθώς τα περισσότερα άτομα αντιμετωπίζουν τον υψηλό κίνδυνο να ανακτήσουν το χαμένο βάρος. Η διαχείριση του βάρους είναι ένα περίπλοκο θέμα που αποτελείται από πολύπλευρους περιβαλλοντικούς παράγοντες που περιλαμβάνουν τη διατροφή, τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, τις επιλογές τρόπου ζωής καθώς και ψυχολογικούς, κοινωνικούς και ιατρικούς παράγοντες. Τα πλούσια σε θερμίδες τρόφιμα και η μείωση των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας, αναδεικνύονται ως σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση βάρους.
Ενώ οι θεμελιώδεις αρχές της απώλειας βάρους περιλαμβάνουν τόσο τη μείωση της πρόσληψης θερμίδων όσο και διατροφικά προγράμματα, ωστόσο, μπορεί να μην επηρεάσουν σημαντικά την αναλογία σωματικού λίπους ή το λιπιδικό προφίλ του ατόμου. Αντίθετα, τείνουν να προκαλέσουν μόνο μία βραχυπρόθεσμη απώλεια βάρους. Ως εκ τούτου, το να ενσωματώσουμε μία μακροχρόνια τακτική σωματικής άσκησης σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους θεωρείται κρίσιμο, δημιουργώντας ένα πιο σημαντικό θερμιδικό έλλειμμα και μια θετική επίδραση στο σώμα. Οι συγγραφείς της ανασκόπησης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα προγράμματα άσκησης που βασίζονται στην αντίσταση (προπόνηση με βάρη) αποδεικνύονται αποτελεσματικά και θα πρέπει να ενσωματώνονται σε ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό σχήμα όταν χρησιμοποιείται περιορισμός των θερμίδων για υπέρβαρους ή παχύσαρκους ενήλικες.
Δεν οδηγούν πάντα σε επιτυχία απώλειας βάρους οι τροποποιήσεις στη διατροφή και την άσκηση, και αυτό δημιουργεί ερωτηματικά. Η παχυσαρκία, ως συνέπεια της αύξησης του λίπους, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη σημαντικών χρόνιων παθήσεων, όπως για παράδειγμα οι καρδιομεταβολικές παθήσεις, ειδικοί καρκίνοι, ο διαβήτης τύπου 2 και το μεταβολικό σύνδρομο. Ωστόσο, δεν αναπτύσσουν την πάθηση όλα τα άτομα που ζουν σε περιβάλλον που ευνοεί την παχυσαρκία, υποδεικνύοντας ότι η αντίδραση στις περιβαλλοντικές επιρροές επηρεάζεται επίσης από πρόσθετους παράγοντες, όπως η κληρονομικότητα ή γενετική προδιάθεση. Ακόμα και μεταξύ τωναθλητών Ολυμπιακών αγώνων, υπάρχουν άτομα με παχυσαρκία. Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία για σημαντική επίδραση γενετικών παραγόντων στον έλεγχο του βάρους, όπως υποδεικνύεται από πολυάριθμες μελέτες (McPherson, 2007; Albuquerque et al., 2017; Sivasubramanian and Malhotra, 2023).
Πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των γονιδίων και της απόκρισης στην απώλεια λίπους που προκαλείται από την άσκηση ή την πρόσληψη τροφής. Το σκεπτικό αυτής της ανασκόπησης πηγάζει από την ανησυχητική αύξηση των ποσοστών παχυσαρκίας τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Ο πρωταρχικός στόχος αυτής της συστηματικής ανασκόπησης ήταν να αναγνωριστούν οι γενετικοί δείκτες που συνδέονται με την απώλεια λίπους που προκαλείται από τη διατροφή και την άσκηση.
Γενετικοί δείκτες που σχετίζονται με την απώλεια βάρους μετά από διαφορετικούς τύπους δίαιτας – Σύμφωνα με αρκετές μελέτες, οι γενετικές μεταβλητές μπορεί να αλλάξουν την ανταπόκριση ενός ατόμου σε συγκεκριμένα διατροφικά προγράμματα. Για παράδειγμα, ορισμένα γονίδια μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται τα λίπη ή τους υδατάνθρακες, επηρεάζοντας τα αποτελέσματα της απώλειας βάρους. Ωστόσο, το πεδίο είναι πολύπλοκο και η αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικής και διατροφικής απόκρισης δεν είναι πλήρως κατανοητή. Οι ατομικές διαφορές στην επιτυχία απώλειας βάρους πιστεύεται ότι επηρεάζονται από πολλά γονίδια. Η προσέγγιση που παρουσιάζεται εδώ προσδιόρισε 30 γενετικούς δείκτες που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα της απώλειας λίπους ως αντίδραση σε διατροφικά προγράμματα.
Γενετικοί δείκτες που σχετίζονται με την απώλεια βάρους μέσω σωματικής άσκησης – Όχι μόνο έχουν εντοπιστεί γενετικές αλλαγές που σχετίζονται με την παχυσαρκία και την ανταπόκριση στη σωματική δραστηριότητα, αλλά έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην έρευνα για τη σχέση μεταξύ των γονιδίων, της σωματικής άσκησης και των αλληλεπιδράσεών τους για να κατανοηθεί πώς αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τη σύνθεση του σώματος. Η καινοτόμος έρευνα προήλθε από τους ερευνητές του εργαστηρίου Bouchard που περιέγραψαν 23 γονίδια που αλληλεπιδρούν σημαντικά με τη σωματική δραστηριότητα ή την άσκηση, επηρεάζοντας τη σύνθεση του σώματος, με την έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη. Η προσέγγιση που παρουσιάζεται στην ανασκόπηση προσδιόρισε 24 γενετικούς δείκτες που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα της απώλειας λίπους ως απόκριση στη σωματική δραστηριότητα.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουν γίνει σημαντικές πρόοδοι στον εντοπισμό γενετικών τόπων που συνδέονται με την παχυσαρκία μέσω μελετών συσχέτισης σε επίπεδο γονιδιώματος. Ωστόσο, οι διαφορές μεταξύ των ατόμων παίζουν καθοριστικό ρόλο στον προσδιορισμό του σωματικού βάρους και στη διαμόρφωση της αντίδρασης του σώματος στις αλλαγές στη διατροφή και στην άσκηση. Γι αυτό θα πρέπει να επιλέγουμε προγράμματα άσκησης και διατροφής για κάθε άτομο ξεχωριστά για την πρόληψη και τη θεραπεία της παχυσαρκίας.
ΠΗΓΕΣ:
- https://doi.org/10.52082/jssm.2024.236 – Genetics of Exercise and Diet-Induced Fat Loss Efficiency: A Systematic Review
Δέσποινα Ιωαννίδου – Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης (Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
