21 Δεκ
Από την αρχαιότητα, πολλά πλεονεκτήματα του ελαιολάδου και των υποπροϊόντων του έχουν αναγνωριστεί σε διάφορους τομείς, όπως είναι η μαγειρική, η περιποίηση του δέρματος και η υγειονομική περίθαλψη. Ωστόσο στην ελαιουργία, κατά την εκχύλιση του ελαιολάδου παράγονται απόβλητα, όπως ένα σκούρο υγρό υπόλειμμα – μάλιστα σε τεράστιες ποσότητες – το οποίο παρουσιάζει το εξής παράδοξο: ενώ περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις οργανικής ύλης που προκαλούν ένα κρίσιμο πρόβλημα για το περιβάλλον με πολύ υψηλό βαθμό ρύπανσης, παράλληλα είναι επίσης μια πλούσια πηγή φυτοχημικών με διάφορα σημαντικά οφέλη για την υγεία. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Τι είναι τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων και γιατί είναι σημαντικά; – Τα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων, γνωστά ως λιόζουµα ή απόνερα, μολύνουν το περιβάλλον εάν δεν γίνεται σωστή διαχείριση τους. Παράλληλα όμως αυτά τα απόβλητα, αν και εκ πρώτης όψεως θεωρούνται προϊόντα χωρίς εμπορική αξία, είναι πλούσια σε πολύτιμα συστατικά όπως σάκχαρα, πρωτεΐνες, υπολείµµατα ελαίου, φαινολικές ουσίες, χρωστικές και χλωροφύλλες.
Αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει τις αντιαγγειογενετικές και χημειοπροληπτικές δράσεις των αποβλήτων αυτών και είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε πλήθος εφαρμογών στη βιομηχανία φαρμάκων, τροφίμων και καλλυντικών. Η πιο διαδεδομένη πολυφαινόλη που περιέχουν τα απόβλητα ελαιουργείων είναι η υδροξυτυροσόλη (HT), μάλιστα έχουν γίνει προσπάθειες να αποχαρακτηριστούν οι πολυφαινόλες από τον όρο “απόβλητα”, επειδή μετατρέπονται σε “πηγή ευεργετικών ουσιών” με τη χρήση της τεχνολογίας της υπερκρίσιμης εκχύλισης. Επιπλέον, αξιολογήθηκε η επίδραση ενός συστατικού των αποβλήτων, του A009, στα ενδοθηλιακά κύτταρα και στα καρκινικά κύτταρα. Το A009 ανέστειλε την αγγειογένεση in vivo, υπερτερώντας μόνο της υδροξυτυροσόλης, ανέστειλε κύτταρα από διάφορους όγκους in vitro και in vivo και έδειξε πιθανές καρδιοπροστατευτικές επιδράσεις που μετριάζουν την καρδιοτοξικότητα που προκαλείται από φάρμακα χημειοθεραπείας, τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως στη θεραπεία του καρκίνου.
Τα πραγματικά οφέλη των αποβλήτων των ελαιοτριβείων
Σε μία πρόσφατη ανασκόπηση μελετών[1] που δημοσιεύτηκε στις 16 Οκτωβρίου 2023 με θέμα: “Από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή: πώς τα υποπροϊόντα του ελαιολάδου και τα απόβλητα μπορούν να συμβάλουν στην υγεία” , τονίζεται πόσο σημαντικό είναι να ανακτηθούν οι φαινολικές ενώσεις από τα απόβλητα ελαιοτριβείων και από άλλα υποπροϊόντα, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις βιομηχανίες τροφίμων και διατροφικών προϊόντων, ενώ παράλληλα συμβάλλουν βιώσιμα στην επεξεργασία των απορριμμάτων.
Πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου – Τα ευρήματα από τις μελέτες αυτής της ανασκόπησης, αλλά και από άλλες ερευνητικές ομάδες, προτείνουν τις πιθανές εφαρμογές καθαρισμένων εκχυλισμάτων τόσο από απόβλητα ελαιοτριβείων όσο και από εκχυλίσματα φύλλων ελιάς στον τομέα της πρόληψης και θεραπείας του καρκίνου. Η παρατηρούμενη ικανότητα αυτών των εκχυλισμάτων, όχι μόνο να μειώνουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων αλλά και να προκαλούν την απόπτωση τους και να αναστέλλουν την αγγειογένεση τους, υπογραμμίζει την πολύπλευρη δυναμική τους ως υποψηφίων για την καταπολέμηση του καρκίνου. Αυτά τα εκχυλίσματα θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πολύτιμα συμπληρώματα σε συμβατικές θεραπείες για τον καρκίνο, οδηγώντας ενδεχομένως σε πιο αποτελεσματικές, λιγότερο τοξικές θεραπείες, επειδή τα εκχυλίσματα αποβλήτων ελαιοτριβείου έχουν αποδείξει την ικανότητα τους να ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων ενώ προστατεύουν την καρδιά και τα καρδιομυοκύτταρα.
Θετικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος – Πέρα από τις βιοϊατρικές δυνατότητές τους, η χρήση αποβλήτων από τη γεωργική επεξεργασία, όπως αυτά τα εκχυλίσματα υποπροϊόντων ελιάς, έχει θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Με την επαναχρησιμοποίηση όσων διαφορετικά θα απορρίπτονταν, η έρευνα για τη χρήση υποπροϊόντων ελαιολάδου ευθυγραμμίζεται με βιώσιμες πρακτικές και συμβάλλει στη μείωση των απορριμμάτων στον αγροτικό τομέα.
Σχετικά με την άσκηση, τι λένε οι πρόσφατες έρευνες – Μία ερευνητική ομάδα δημοσίευσε το 2023 μία μελέτη στο Medical News Life Science[2] με τον επικεφαλής της μελέτης Dr Justin Roberts, Αναπληρωτή Καθηγητή Υγείας & Διατροφής στην Άσκηση στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin (ARU) να αναφέρει: «Η δική μας είναι η πρώτη μελέτη που διερεύνησε τη χρήση αυτού του απόβλητου σε ένα περιβάλλον γυμναστηρίου και διαπιστώσαμε ότι 16 ημέρες χορήγησης συμπληρωμάτων διατροφής που το περιέχουν θα μπορούσαν να έχουν θετική επίδραση στην αερόβια άσκηση, κυρίως σε υπομέγιστα επίπεδα (70% μέγιστη αερόβια ικανότητα). Διαπιστώσαμε οφέλη τα οποία υποδεικνύουν ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να ωφελήσει όσους κάνουν τακτική αερόβια άσκηση και δοκιμάζουμε την αποτελεσματικότητά του στην καταστολή των φλεγμονών που σχετίζονται με την άσκηση». Και συνεχίζει επισημαίνοντας ότι συνήθως τα απόβλητα της παραγωγής ελαιολάδου απορρίπτονται, όμως ανακάλυψαν μια βιοδυναμική φάρμα στην Τοσκάνη της Ιταλίας που αποφάσισε να τα μετατρέψει σε συμπληρώματα διατροφής.
Λειτουργικά* τρόφιμα και ποτά – Μία παλαιότερη έκθεση[3] είχε αναφέρει ότι οι βιολογικές δραστηριότητες των φαινολικών ενώσεων είναι εξαιρετικά βιοδιαθέσιμες και ασφαλείς και εκείνες που προέρχονται από τα απόβλητα των ελαιοτριβείων έχουν μελετηθεί εκτενώς και έχουν δείξει ένα φάσμα από εξαιρετικά ενδιαφέρουσες βιοδραστηριότητες που καταδεικνύουν τη δυνατότητα τους να περιέχονται σε λειτουργικά τρόφιμα και ποτά. Μπορεί να έχουν σημαντικά αποτελέσματα στην υγεία του πληθυσμού μέσω της μείωσης της συχνότητας εμφάνισης καρδιαγγειακών και χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών.
Σε μία πρόσφατη έκθεση[4] στο Food Chemistry επισημάνθηκαν οι αντιϊικές τους ιδιότητες. Οι κύριες φαινολικές ενώσεις που εντοπίστηκαν στα απόβλητα είναι μεταξύ άλλων η ελευρωπαΐνη, η υδροξυτυροσόλη και η τυροσόλη. Αυτές οι βιοφαινόλες διαθέτουν υψηλό φάσμα βιολογικών δράσεων, όπως είναι οι αντιϊικές. Υποστηρίχθηκε ότι η ελευρωπαΐνη παρουσιάζει σημαντική αντιϊική δράση έναντι ενός μεγάλου αριθμού ιών, όπως είναι η μονοπυρήνωση, ο έρπης, η ηπατίτιδα, ο ροταϊός, ο ρινοϊός των βοοειδών, ο παρβοϊός των σκύλων και ο ιός της λευχαιμίας των αιλουροειδών.
Ενώ όλα αυτά τα ευρήματα είναι πολλά υποσχόμενα, είναι επιτακτική η περαιτέρω έρευνα που θα επιτρέψει να αναπτυχθούν πιο στοχευμένες και αποτελεσματικές στρατηγικές για τη χρήση τους σε διάφορους τομείς, όπως της διατροφής, της κοσμετολογίας και της πρόληψης του καρκίνου. Έτσι θα ξεκλειδωθεί πλήρως το δυναμικό αυτών των φυσικών και επεξεργασμένων ενώσεων για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.
ΠΗΓΕΣ
· [1] https://www.frontiersin.org/
· [3] https://www.sciencedirect.com/
· [4] https://www.sciencedirect.com/
– https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
– https://doi.org/10.3390/
* Βλέπε προηγούμενο άρθρο μας Λειτουργικά τρόφιμα: “Πανάκεια ή μύθος;
Δέσποινα Ιωαννίδου
Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης
(Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
