23 Φεβ
Ένας μεταβολίτης που προκαλείται από την άσκηση καταστέλλει δυναμικά την πείνα, μειώνει το λίπος και το σωματικό μας βάρος σε μια διαδικασία ενορχήστρωσης πολλών κυτταρικών μηχανισμών.
Είναι ευρέως γνωστό ότι η σωματική άσκηση προσφέρει προστασία από την παχυσαρκία, τον διαβήτη τύπου 2 και άλλες καρδιομεταβολικές ασθένειες. Ωστόσο οι βασικοί μοριακοί μηχανισμοί που συντελούν στα οφέλη της άσκησης πάνω στη λειτουργία του μεταβολισμού μάς είναι ελάχιστα κατανοητοί. Πρόσφατα δεδομένα αποκαλύπτουν νέους μηχανισμούς που πιθανώς εξηγούν τη σχέση μεταξύ της άσκησης, της καταστολής της πείνας και της παχυσαρκίας
Μία επιστημονική έρευνα [1] στο Baylor’s College of Medicine και στην Ιατρική Σχολή του Στάνφορντ, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, έδειξε ότι η άσκηση διεγείρει την παραγωγή της Ν-λακτοϋλο-φαινυλαλανίνης* (Lac-Phe), ενός μεταβολίτη σηματοδότησης ο οποίος καταστέλλει το αίσθημα της πείνας και η χρόνια χορήγηση του μειώνει το λίπος και το σωματικό βάρος και βελτιώνει την ομοιόσταση της γλυκόζης.
Tο μόριο Lac–Phe – H άσκηση είναι κάτι που διαπερνά ολόκληρο το σύστημά μας ως μία δραστική αλλαγή και τροποποιεί περισσότερα από 9.800 μόρια στο αίμα μας, μια διαδικασία ενορχήστρωσης που συντελείται μέσα στον οργανισμό μας με μεγάλη μαεστρία την οποία οι επιστήμονες αποκαλούν ποιητικά “συμφωνία των κυττάρων”. Αλλά δεν παρέχουν εξίσου όλα αυτά τα μόρια τα οφέλη της σωματικής δραστηριότητας. Το μόριο Lac-Phe, που προκαλείται από την άσκηση, ελέγχει την πρόσληψη τροφής και επηρεάζει το ενεργειακό ισοζύγιο του οργανισμού μας.
Οι ερευνητές που παρακολούθησαν τα επίπεδα Lac-Phe να αυξάνονται δραστικά σε 36 εθελοντές καθώς έκαναν σπριντ με ποδήλατο, σήκωναν βάρη ή έκαναν ποδηλασία αντοχής, σημείωσαν ότι τα δεδομένα καθιερώνουν το Lac-Phe ως έναν από τους κορυφαίους μεταβολίτες που ρυθμίζονται από την σωματική άσκηση, πλημμυρίζοντας το αίμα μας κατά τη διάρκεια της άσκησης και μετά από αυτήν, ιδιαίτερα όταν είναι έντονη. Ενώ πολλοί από εμάς νιώθουμε ότι η άσκηση μπορεί να μας κάνει να πεινάμε περισσότερο, η έρευνα διαπίστωσε ότι η έντονη άσκηση μειώνει την πείνα, τουλάχιστον για λίγες ώρες.
Η ένταση της άσκησης επηρεάζει την όρεξη – Τα αποτελέσματα της άσκησης στην όρεξη είναι ισχυρά αλλά παράξενα. Η άσκηση απαιτεί ενέργεια. Η όρεξη, οδηγώντας στο φαγητό, βοηθά στην παροχή της. Έτσι, είναι λογικό ότι η άσκηση θα μας έκανε να πεινάμε. Και, συχνά, συμβαίνει. Σε πολλές μελέτες, οι άνθρωποι που ασκούνται μέτρια, για παράδειγμα περπατώντας, καταλήγουν μετά να είναι έτοιμοι να καταναλώσουν τροφή. «Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αισθάνονται πεινασμένοι μετά από μια σκληρή προπόνηση» παρατήρησε ο Jonathan Long, χημικός, επίκουρος καθηγητής παθολογίας και ακαδημαϊκός στο Sarafan ChEM-H, του Ινστιτούτου Χημικής Μηχανικής και Ιατρικής για την Ανθρώπινη Υγεία, στο Στάνφορντ, που ανακάλυψε το Lac-Phe. Ο ερευνητής περιγράφει την σωματική δραστηριότητα ως ένα πολύπλοκο φαινόμενο που έχει ελλιπή διερεύνηση και γι αυτό αποφάσισε ως χημικός να μελετήσει τα πραγματικά ισχυρά μόρια που συνδέονταν πάντα με τη σωματική δραστηριότητα σε πολλούς διαφορετικούς τύπους και είδη σωματικής άσκησης.
Ο καθηγητής Long, που είναι επίσης μανιώδης δρομέας, μελετώντας τις κυτταρικές επιδράσεις της άσκησης σε σχέση με την πείνα αναρωτήθηκε μήπως εμπλέκονται σε αυτές τα μόρια που κυκλοφορούν στο αίμα μας μετά την άσκηση. Αυτά τα μόρια πιθανότατα θα μεταναστεύσουν στον εγκέφαλο ή σε άλλα όργανα και θα ξεκινήσουν εκεί διαδικασίες που προκαλούν ή εξασθενίζουν την πείνα. ’Έκανε έλεγχο για αυξήσεις του Lac-Phe στην κυκλοφορία του αίματος των ανθρώπων μετά από ήπια ποδηλασία, άσκηση με βάρη, ή σπριντ σε προπόνηση υψηλής έντασης. Διαπίστωσε ότι το σπριντ παρήγαγε τα υψηλότερα επίπεδα και μετά ακολουθούσε η προπόνηση με βάρη και η καρδιαγγειακή προπόνηση. Με άλλα λόγια, η έντονη άσκηση ήταν εκείνη που προκάλεσε περισσότερο την παρουσία του Lac-Phe, όχι η πιο ήπια άσκηση.
Άλογα ιπποδρομιών και Lac–Phe – Εφόσον η άσκηση προκάλεσε την αυξημένη εμφάνιση του μορίου Lac-Phe στο αίμα ανθρώπων και ζώων, εξετάσθηκαν διάφορα είδη ζώων, όπως σκυλιά που σέρνουν έλκηθρα στην Αλάσκα καθώς και άλογα ιπποδρομιών επειδή αυτά έχουν μακρά ιστορία στην έρευνα της άσκησης. Τα άλογα αυξάνουν το VO2 τους (δηλαδή πόσο οξυγόνο προσλαμβάνουν) κατά 40% περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ζώο που έχει καταγραφεί ποτέ, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Είναι λοιπόν ένα μοντέλο ακραίας άσκησης. Η λήψη αίματος από άλογα ιπποδρομιών για εξετάσεις είναι επίσης εκπληκτικά εύκολη, επειδή υποβάλλονται σε έλεγχο ρουτίνας για αναβολικά. Οι εξετάσεις έδειξαν δρασττική αύξηση του Lac-Phe που προκαλείται μετά από μία μόνο περίοδο άσκησης.
Η επίδραση του Lac–Phe στον εγκέφαλο είναι πολύ ενδιαφέρουσα γιατί εκεί ρυθμίζεται ο έλεγχος της όρεξής μας. Και τώρα εξετάζονται πολύ γενικά και άλλες περιοχές του εγκεφάλου για να καταγραφεί αν το Lac-Phe τις ενεργοποιεί, για παράδειγμα, όσες περιοχές σχετίζονται με το άγχος, την κατάθλιψη, τον ύπνο και άλλους τύπους συμπεριφοράς που εμπλέκονται στα οφέλη της υγείας μέσω της άσκησης. Το Lac-Phe φαίνεται να συνδέεται με μια σειρά από οφέλη για την υγεία ξεκινώντας από τη ρύθμιση της όρεξης έως την ενίσχυση της μάθησης και της μνήμης.
Γιατί ανακαλύφθηκε το Lac–Phe τώρα και δεν είχε βρεθεί νωρίτερα από τους μελετητές της άσκησης; Ο καθηγητής και χημικός Long αναφέρει ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κανένας χημικός δεν είχε εξετάσει αυτό το ζήτημα αν και υπάρχουν πολλά μόρια στο σώμα μας. «Τυχαίνει να είμαι και δρομέας και χημικός, και αυτό είναι ένας πολύ ασυνήθιστος συνδυασμός ενδιαφέροντος και τεχνογνωσίας από δύο πολύ διαφορετικούς τομείς. Υπάρχουν πολλά μόρια στο σώμα μας, πιθανώς πάνω από το 80%, που δεν αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Όταν κάναμε τα πειράματα, αντί να εστιάσουμε απλώς σε αυτό το 20% των μορίων που είναι γνωστό, επεκτείναμε περαιτέρω τους ορίζοντες της έρευνας μας για να δούμε τα πάντα με έναν εντελώς αμερόληπτο τρόπο, και σε αυτό διαφέρουμε από τους άλλους ερευνητές».
«Αυτό που είναι συναρπαστικό για μένα» σχολιάζει ο καθηγητής Long «είναι το γεγονός ότι το Lac-Phe διατηρείται τόσο καλά ενεργοποιημένο σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο, σε οτιδήποτε κινείται. Αυτό το αξιοσημείωτο εύρημα μάς λέει ότι έχει κτιστεί με έναν πολύ θεμελιώδη τρόπο. Προσωπικά, δεν είμαι πολύ θρησκευόμενος, αλλα ως επιστήμονας που διεξάγω διαφορετικές μελέτες σε διάφορα ζώα και στον άνθρωπο, μπορώ να σάς πω ότι είναι πολύ σπάνιο – και δεν μου έχει συμβεί ποτέ πριν – το γεγονός ότι βλέποντας διαφορετικά πειράματα να μου δίνουν την ίδια απάντηση, με κάνει να νιώθω σαν κοιτώ τα χέρια του Θεού».
Συμπερασματικά, η διεξαγωγή περαιτέρω μελετών που εξετάζουν επίσης τον αντίκτυπο της παχυσαρκίας, του σεξ και της συνηθισμένης σωματικής δραστηριότητας στην όρεξη, την πρόσληψη ενέργειας και τις ορμονικές αποκρίσεις που συνδέονται με την όρεξη σε σχέση με την άσκηση είναι καθοριστικής σημασίας και θα συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση του ρόλου του Lac-Phe στην περίπλοκη σχέση μεταξύ άσκησης και ρύθμισης της όρεξης.
ΠΗΓΗ:
– [1] https://www.nature.com/articles/s41586-022-04828-5 – An exercise-inducible metabolite that suppresses feeding and obesity
– https://espace.curtin.edu.au/bitstream/handle/20.500.11937/92835/92659.pdf?sequence=2&isAllowed=y
– https://neuroscience.stanford.edu/news/exercise-and-brain
– https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9863672/ – Exercise-Induced N-Lactoylphenylalanine Predicts Adipose Tissue Loss during Endurance Training in Overweight and Obese Humans
– * H Ν-λακτοϋλο-φαινυλαλανίνη είναι ένα ψευδο-διπεπτίδιο που παράγεται από γαλακτικό (το οποίο είναι το υποπροϊόν της άσκησης) και φαινυλαλανίνη.
Δέσποινα Ιωαννίδου Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης (Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
