22 Νοέ
Τα PFAS (υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες), περιλαμβάνουν πάνω από 4700 χημικές ανθρωπογενείς ουσίες, που χρησιμοποιούνται ευρέως και συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. Είναι γνωστές ως «παντοτινά χημικά» καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικές όταν βρίσκονται στο περιβάλλον και στους οργανισμούς. Μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας όπως βλάβη στο ήπαρ, παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο.
Αυτές οι ουσίες χρησιμοποιούνται σε μια ευρεία ποικιλία καταναλωτικών προϊόντων και βιομηχανικών εφαρμογών λόγω των μοναδικών χημικών και φυσικών ιδιοτήτων τους. Χρησιμοποιούνται στην αεροδιαστημική, την αυτοκινητοβιομηχανία, τις κατασκευές και τις βιομηχανίες ηλεκτρονικών και περιέχονται σε προϊόντα όπως αφροί πυρόσβεσης, αντικολλητικές μεταλλικές επικαλύψεις για τηγάνια, χάρτινες συσκευασίες τροφίμων, κρέμες και καλλυντικά, αδιάβροχα υφάσματα για έπιπλα και ρούχα, χρώματα και φωτογραφίες, επιχρωμιώσεις, φυτοφάρμακα και φαρμακευτικά προϊόντα.
Γιατί τα “παντοτινά χημικά” προκαλούν ανησυχία; – Επειδή είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές χημικές ουσίες που συσσωρεύονται στους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον και αυξάνει τον κίνδυνο επιπτώσεων στην υγεία. Από τα σχετικά λίγα και καλά μελετημένα “παντοτινά χημικά”, τα περισσότερα θεωρούνται μέτρια έως πολύ τοξικά, ιδιαίτερα για την ανάπτυξη των παιδιών. Τα άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο είναι αυτά που εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα αυτών των ουσιών, καθώς και οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού όπως τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι.
Πώς εκτίθενται οι άνθρωποι στα “παντοτινά χημικά”; – Οι άνθρωποι πιθανότατα εκτίθενται σε αυτές τις χημικές ουσίες καταναλώνοντας νερό ή τρόφιμα μολυσμένα από αυτές, ή χρησιμοποιώντας προϊόντα κατασκευασμένα από τέτοια χημικά ή αναπνέοντας αέρα που τα περιέχει. Επειδή αυτά τα χημικά παρουσιάζουν αργή διάσπαση, αν όχι καθόλου, άνθρωποι και ζώα εκτίθενται επανειλημμένα σε αυτά και τα επίπεδα ορισμένων “παντοτινών χημικών” στο αίμα μπορεί να αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου. Η έκθεση των ανθρώπων σε αυτές τις ουσίες ποικίλλει ανάλογα με τη γεωγραφία και το επάγγελμα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα χημικά μπορεί να διαρρεύσουν στο έδαφος, το νερό και τον αέρα.
Μια αναφορά από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, χρησιμοποιώντας δεδομένα από την Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής (NHANES), βρήκε “παντοτινά χημικά” στο αίμα του 97% των Αμερικανών. Μια άλλη αναφορά του NHANES έδειξε ότι τα επίπεδα στο αίμα των ανθρώπων μειώθηκε από τότε που αυτές οι χημικές ουσίες αφαιρέθηκαν από καταναλωτικά προϊόντα στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ωστόσο, έχουν δημιουργηθεί νέες χημικές ουσίες “παντοτινών χημικών” και η έκθεση σε αυτές είναι δύσκολο να εκτιμηθεί.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, οι άνθρωποι και τα ζώα συσσωρεύουν “παντοτινά χημικά” στο σώμα τους. Το 2018, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) επανεκτίμησε τις πολλαπλές σειρές αποδεικτικών στοιχείων για την τοξικότητα των χημικών ουσιών, οι οποίες οδήγησαν σε σημαντικά χαμηλότερα προσωρινά “ασφαλή” όρια, γνωστά ως “Ανεκτή Εβδομαδιαία Πρόσληψη” (TWI) (EFSA, 2018). Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα σημαντικό ποσοστό του ευρωπαϊκού πληθυσμού αναμένεται να υπερβεί την ανεκτή εβδομαδιαία πρόσληψη λόγω της κατανάλωσης “παντοτινών χημικών” από τα τρόφιμα και το πόσιμο νερό.
Το κόστος για την κοινωνία που προκύπτει από την έκθεση σε “παντοτινά χημικά” είναι υψηλό, με τις ετήσιες δαπάνες που σχετίζονται με την υγεία να εκτιμώνται σε 52-84 δισεκατομμύρια ευρώ σε ολόκληρη την Ευρώπη σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη (Σκανδιναβικό Συμβούλιο Υπουργών, 2019). Η μελέτη επισημαίνει ότι αυτό το κόστος είναι πιθανό να υποτιμηθεί, καθώς συμπεριλήφθηκε στις εκτιμήσεις μόνο ένα περιορισμένο φάσμα επιπτώσεων στην υγεία (υψηλή χοληστερόλη, μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα και καρκίνος) που συνδέεται με την έκθεση σε μερικά συγκεκριμένα “παντοτινά χημικά”. Επιπλέον, η ρύπανση από αυτές τις ουσίες επηρεάζει επίσης τα οικοσυστήματα και δημιουργεί ένα αυξημένο κόστος προκειμένου οι κοινωνίες να αντιμετωπίσουν την ανάγκη για αποκατάσταση του μολυσμένου εδάφους και νερού. Τέτοιες δαπάνες είναι επί του παρόντος δύσκολο να εκτιμηθούν, καθώς λείπουν πληροφορίες για τον αριθμό και την κλίμακα των περιοχών που έχουν μολυνθεί με “παντοτινά χημικά” στην Ευρώπη και για τον τρόπο με τον οποίο αυτά επηρεάζουν τα οικοσυστήματα.
ΠΗΓΕΣ
- https://www.eea.europa.eu/publications/emerging-chemical-risks-in-europe/emerging-chemical-risks-in-europe
- https://www.technologynetworks.com/proteomics/compendiums/robust-quantification-of-pfas-in-food-390198
- https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/pfc
Δέσποινα Ιωαννίδου – Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης (Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
