26 Ιούλ
Γιατί τα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα προκαλούν τόσα πολλά επικίνδυνα προβλήματα υγείας και πώς μπορούμε να τα αποφύγουμε.
Η ζωή μας έχει αλλάξει και ο γρήγορος ρυθμός για να τα προλάβουμε όλα μάς ωθεί στην κατανάλωση γρήγορων γευμάτων που κάποια από αυτά δεν είναι καθόλου υγιεινά και παράλληλα μεγαλώνει η εξάρτηση μας από αυτά. Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι αυτά τα τρόφιμα μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού μας συστήματος συνδέοντας τα με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και δυνητικά αυτοάνοσα νοσήματα.
Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα όπως συσκευασμένα σνακ, ζαχαρούχα ποτά, στιγμιαία noodles, πολλά δημητριακά πρωινού και έτοιμα προς κατανάλωση γεύματα, είναι παρασκευάσματα διαφόρων βιομηχανικών συστατικών (γαλακτωματοποιητές, διοξείδιο του τιτανίου, μικροσωματίδια, πυκνωτικά, σταθεροποιητές, τεχνητές γεύσεις και αρώματα και χρωστικές ουσίες), τα οποία συγχωνεύονται σε προϊόντα διατροφής με μια σειρά από διαδικασίες παραγωγής. Επίσης και πιο πρόσφατες καινοτομίες, όπως τα λεγόμενα “φυτικά” μπιφτέκια, τα οποία συνήθως παρασκευάζονται από απομονώσεις πρωτεΐνης και άλλες χημικές ουσίες για να κάνουν τα προϊόντα εύγευστα. Οι έντονες βιομηχανικές διεργασίες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αυτών των προϊόντων καταστρέφουν τη φυσική δομή των συστατικών των τροφίμων και αφαιρούν πολλά ευεργετικά θρεπτικά συστατικά όπως φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα και φυτοχημικά.
Πώς επηρεάζουν το ανοσοποιητικό μας – Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά τα συστατικά μεταβάλλουν το μικροβίωμα του εντέρου (την κοινότητα των μικροοργανισμών που ζουν στα έντερα) με διάφορους τρόπους και αυτές οι πολλές αλλαγές με τη σειρά τους επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Συγκεκριμένα οι μελέτες έχουν δείξει μια σχέση μεταξύ διατροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και ενδείξεων συστηματικής φλεγμονής, αυξημένη παραγωγή μορίων του εντέρου που προκαλούν φλεγμονή και μειωμένη παραγωγή ωφέλιμων λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας.
Πώς αυξάνουν το βάρος μας – Μια δοκιμή έδειξε ότι η διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα οδήγησε σε υψηλότερη πρόσληψη θερμίδων και αύξηση βάρους σε σύγκριση με μια διατροφή χωρίς υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα που αντιστοιχούσαν σε θερμίδες και επίπεδα νατρίου. Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν πλέον το 50% ή περισσότερο των θερμίδων που καταναλώνονται. Αυτό είναι ανησυχητικό, δεδομένου ότι αυτά τα τρόφιμα έχουν συνδεθεί με μια σειρά από διαφορετικές επιπτώσεις στην υγεία, όπως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για παχυσαρκία και διάφορες χρόνιες ασθένειες, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και άνοια.
Μια κρίσιμη ένδειξη αυτής της δοκιμής σχετικά με τον λόγο για τον οποίο τα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα προκάλεσαν μεγαλύτερη κατανάλωση θερμίδων μπορεί να βρίσκεται στο γεγονός ότι οι συμμετέχοντες στη δοκιμή έτρωγαν τα υπέρ-επεξεργασμένα γεύματα πιο γρήγορα και έτσι κατανάλωναν περισσότερες θερμίδες ανά λεπτό. Αυτό μπορεί να προκαλέσει υπερβολική πρόσληψη θερμίδων πριν προλάβουν να ξεκινήσουν τα σήματα του σώματος να εκπέμπουν κορεσμό (χορτασμό) ή πληρότητα.
Τι διαπίστωσαν οι μελέτες – Μία μελέτη στην Ιταλία εξέτασε πάνω από 20.000 υγιείς ενήλικες Ιταλούς και διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες που κατανάλωναν τον μεγαλύτερο αριθμό υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων είχαν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από οποιαδήποτε αιτία. Η δεύτερη μελέτη στις ΗΠΑ, η οποία εξέτασε περισσότερους από 50.000 άνδρες, διαπίστωσε ότι η υψηλή κατανάλωση υπέρ-επεξεργασμένων τροφίμων συσχετίστηκε με μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου. Το ενδιαφέρον σε αυτές τις μελέτες είναι ότι οι κίνδυνοι για την υγεία από μια διατροφή με τέτοια προϊόντα παρέμειναν ακόμη και αφού είχε σταματήσει η κατανάλωση τους. Αυτό υποδηλώνει ότι η παράλληλη κατανάλωση των σωστών θρεπτικών συστατικών στη διατροφή μπορεί να μην είναι αρκετή για να ακυρώσει τον κίνδυνο ασθένειας από την κατανάλωση υπέρ-επεξεργασμένων τροφίμων. Ομοίως, οι προσπάθειες της βιομηχανίας τροφίμων να βελτιώσει τη διατροφική αξία των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων προσθέτοντας μερικές ακόμη βιταμίνες είναι άνευ λόγου.
Πώς αντιδρά ο οργανισμός μας – Μερικοί ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι τα αυτά τα τρόφιμα αυξάνουν τις φλεγμονές επειδή αναγνωρίζονται από τον οργανισμό ως ξένα σώματα, όπως ένα βακτήριο-εισβολέας. Έτσι, το σώμα αναπτύσσει μια φλεγμονώδη απόκριση, η οποία έχει ονομαστεί “πυρετός του γρήγορου φαγητού”. Αυτό ως αποτέλεσμα αυξάνει τη φλεγμονή σε όλο το σώμα. Οι έρευνες επίσης δείχνουν ότι άλλοι μηχανισμοί – όπως η διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας και οι τοξίνες που περιέχουν τα υλικά συσκευασίας αυτών των τροφίμων – μπορεί επίσης να εξηγήσουν γιατί τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα προκαλούν τόσα πολλά επικίνδυνα προβλήματα υγείας.
Πώς να προστατευτούμε – Το να μειώσουμε απλώς την κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων δεν είναι εύκολο, επειδή αυτά αφενός έχουν σχεδιαστεί για να είναι υπέρ-γευστικά και αφετέρου πλαισιώνονται από ένα πειστικό μάρκετινγκ. Επιπλέον, αυτά τα τρόφιμα επίσης δεν αναγράφονται ως τέτοια στις συσκευασίες των τροφίμων. Ο καλύτερος τρόπος για να τα αναγνωρίσουμε είναι να διαβάζουμε τις ετικέτες στην συσκευασία με τα συστατικά τους. Συνήθως, αναφορές όπως γαλακτωματοποιητές, πυκνωτικά, απομονώσεις πρωτεϊνών και άλλα προϊόντα που ακούγονται ως “βιομηχανικά” είναι σημάδι ότι πρόκειται για υπέρ-επεξεργασμένο τρόφιμο.
Οι επιστήμονες της διατροφής συνιστούν ότι ο καλύτερος τρόπος προστασίας είναι να μην τρώμε καθόλου υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα. Ορισμένες φυτικές δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε φυσικά, μη επεξεργασμένα τρόφιμα (όπως η μεσογειακή διατροφή) έχουν επίσης αποδειχθεί ότι είναι αντιφλεγμονώδεις. Αυτό μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί αυτές οι φυτικές δίαιτες, απαλλαγμένες από υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα, μπορούν να βοηθήσουν στην αποτροπή χρόνιων ασθενειών. Ωστόσο, επί του παρόντος δεν είναι γνωστό σε ποιο βαθμό μια αντιφλεγμονώδης διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην εξουδετέρωση των επιπτώσεων των υπέρ-επεξεργασμένων τροφίμων.
Οι διαιτητικές ίνες είναι ένας σημαντικός παράγοντας κορεσμού. Τα περισσότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν λίγες φυτικές ίνες (οι περισσότερες ή όλες χάνονται κατά την παρασκευή τους) και έτσι τρώγονται πιο εύκολα και γρήγορα. Προσθέτοντας ένα συμπλήρωμα ινών στα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα δεν είναι το ίδιο πράγμα με τις φυτικές ίνες σε μη επεξεργασμένα τρόφιμα. Οι ίνες στα μη επεξεργασμένα τρόφιμα είναι αναπόσπαστο μέρος της δομής του τροφίμου ή της “μήτρας τροφίμων”, όπως λέγεται. Και μια άθικτη δομή τροφίμων επιβραδύνει το πόσο γρήγορα καταναλώνουμε θερμίδες. Για παράδειγμα, μας παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο για να μασήσουμε ένα ολόκληρο πορτοκάλι με την άθικτη τροφική του δομή από ό,τι για να καταπιούμε τις ισοδύναμες θερμίδες με τον χυμό πορτοκαλιού. Για να ρυθμίσουμε λοιπόν την πρόσληψη θερμίδων, πρέπει να διατηρήσουμε τη δομή των μη επεξεργασμένων τροφίμων, τρώγοντας πιο αργά και αφήνοντας χρόνο στους μηχανισμούς κορεσμού του σώματος να ενεργοποιηθούν πριν φάμε πάρα πολύ. Αυτός ο μηχανισμός δεν λειτουργεί με τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, καθώς η δομή των τροφίμων χάνεται κατά την παρασκευή τους.
Ένα σημαντικό αντίδοτο στην αύξηση βάρους που προκαλείται από την κατανάλωση ενός γρήγορου γεύματος με υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι η συνήθεια των καθιστών υγιεινών γευμάτων με την οικογένεια ή με φίλους, που εξασφαλίζει έναν πιο χαλαρό, ευχάριστο και υγιεινό τρόπο διατροφής. Προς το παρόν απαιτείται περισσότερη έρευνα για να αποσαφηνιστεί πλήρως γιατί τα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι τόσο επιβλαβή. Αλλά τα τρέχοντα στοιχεία που συνδέουν αυτά τα τρόφιμα με την κακή υγεία είναι επιτακτικά. Καθώς τα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα γίνονται πιο σημαντικό μέρος της παγκόσμιας διατροφής, η κατανόηση του πώς επηρεάζουν την υγεία μας είναι ζωτικής σημασίας.
ΠΗΓΕΣ
- https://theconversation.com/ultra-processed-foods-heres-how-they-may-affect-the-way-the-immune-system-functions-
- https://theconversation.com/ultra-processed-foods-its-not-just-their-low-nutritional-value-thats-a-concern-189918
- https://theconversation.com/ultra-processed-food-causes-weight-gain-firm-evidence-at-last-116980
Δέσποινα Ιωαννίδου – Δημοσιογράφος, Προπονήτρια Σωματικής Διάπλασης (Bodybuilding & Fitness) της Γεν. Γραμματείας Αθλητισμού
